به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، وراثتپذیری و روابط بین صفات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی نخود با عملکرد اقتصادی، آزمایشی روی 17 ژنوتیپ نخود به مدت دو سال (83-1382)، در ایستگاههای تحقیقات کشاورزی کرمانشاه، لرستان و ایلام در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار با استفاده از روشهای مختلف آماری انجام شد. این روشها شامل محاسبه پارامترهای آماری، پارامترهای ژنتیکی، همبستگی بین صفات، رگرسیون چندگانه، تجزیه علیّت و تجزیه به عاملها بود. از میان صفات زراعی، عملکرد بوته و تعداد روز تا 50 درصد رسیدگی با ضریب تغییرات برابر با 35/41 و 22/4 درصد بهترتیب بیشترین و کمترین ضریب پراکنش را داشتند. وراثت پذیری عمومی صفات از81/10 درصد برای صفت تعداد شاخههای اولیه تا 57/83 درصد برای ارتفاع بوته متغیر بود. وراثت پذیری عمومی ارتفاع بوته، وزن صددانه، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و تعداد دانه در بوته بیشتر از سایر صفات بود. در رگرسیون مرحلهای (گام به گام) برای انتخاب صفات مرتبط با عملکرد اقتصادی، دو صفت تعداد دانه در بوته و وزن صددانه با درجه تبیین 50/96 درصد از کل تنوع، بیشترین نقش را داشتند. نتایج حاصل از تجزیه علیّت نشان داد که صفات تعداد دانه در بوته و وزن صددانه بهترتیب با ضرایب برابر با 947/0 و 262/0 بیشترین اثر مستقیم را بر روی عملکرد اقتصادی بوته داشتند. نتایج روش آماری تجزیه عاملها هم چنین بیانگر این بود که دو مولفه اصلی اول حدود 69 درصد از تنوع کل فنوتیپی دادهها را برای صفت عملکرد اقتصادی بوته توجیه میکردند.
)