اثرات تنش خشکی بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره

این بررسی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 1384  به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. تنش خشکی به­صورت قطع آبیاری بعد از مرحله ساقه رفتن (تنش شدید)، قطع آبیاری بعد از مرحله غنچه دهی (تنش متوسط) و قطع آبیاری بعد از مرحله گلدهی (تنش ملایم) اعمال شد. آبیاری کامل گیاه در تمام مراحل رشدی به­عنوان شاهد در نظر گرفته شد. ارقام مورد آزمایش شامل رقم محلی اصفهان، رقم  ILو رقم  LSPبودند. نتایج نشان­داد تنش خشکی موجب کاهش معنی­دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد طبق در بوته، درصد روغن دانه، محتوی نسبی آب برگ و سطح ویژه برگ گردید و صفاتی چون درصد پروتئین دانه و غلظت پرولین برگ در شرایط تنش افزایش نشان دادند. بنابراین گیاه گلرنگ در برخورد با تنش خشکی از نظر فیزیولوژیکی به طرق مختلفی واکنش نشان می­دهد، ، از یک­ طرف با افزایش انباشت پرولین (تنظیم اسمزی) به تنش خشکی واکنش نشان داده و از طرفی با کاهش سطح ویژه برگ (افزایش ضخامت برگ) در شرایط تنش، ضمن کاهش میزان تلفات آب، محتوی نسبی آب برگ را در حد مطلوب حفظ می­نماید. ضمنا تنش خشکی بر صفاتی چون تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تاثیر معنی­داری نداشت. در میان ارقام مورد آزمایش رقم محلی اصفهان با بیشترین تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق، بیشترین عملکرد را به­خود اختصاص داد. در همه ارقام با افزایش تنش خشکی درصد روغن دانه کاهش و درصد پروتئین دانه و غلظت پرولین افزایش یافت. رقم محلی اصفهان با بیشترین مقادیر مربوط به درصد روغن و پروتئین دانه برتری خود را نسبت به دو رقم دیگر نشان داد و بدون اختلاف معنی­دار با رقم  ILدارای غلظت پرولین بیشتری نسبت به رقم LSP بوده و از طریق انباشت پرولین (تنظیم اسمزی) به تنش خشکی واکنش نشان داد. به­طور کلی تنش شدید و متوسط اثر منفی و معنی­داری بر اغلب صفات اندازه­گیری شده داشت، ولی تنش ملایم اثر منفی معنی­داری بر این صفات نداشت. از این رو با اعمال تنش ملایم (قطع آبیاری پس از مرحله گلدهی) در گلرنگ ضمن کاهش هزینه­های تولید می­توان به عملکرد و درصد روغنی برابر با شاهد دست یافت.