مطالعه¬ی روند رخ¬داد یخ¬بندان دیررس بهاره، زودرس پاییزه، طول دوره¬ی بدون یخ¬بندان و تعداد روزهای یخ¬بندان به¬منظور کاهش خسارت¬های کشاورزی در چند نمونه¬ی اقلیمی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

همه ساله وقوع یخ­بندان زودرس پاییزه و دیررس بهاره به­دلیل هم­زمانی با مراحل حساس زندگی گیاه باعث ایجاد خسارت و کاهش بازده محصولات زراعی و باغی در مناطق مختلفی از کشور می­گردد. آگاهی از تاریخ­های محتمل وقوع یخ­بندان به کشاورزان در مواجهه و کاهش خسارات ناشی از یخ­بندان کمک می­کند. در این مطالعه، داده های تاریخی روزانه مربوط به دمای حداقل در یک دوره­ی 44 ساله (2004-1961) از شش ایستگاه سینوپتیک تبریز، تهران (مهرآباد)، زاهدان، شیراز، کرمانشاه و مشهد به منظور استخراج شاخص­های هواشناسی کشاورزی شامل تاریخ اولین یخ­بندان پاییزه (شماره روز)، آخرین یخ­بندان بهاره (شماره روز) ، طول دوره­ی بدون یخ­بندان (روز) و تعداد روزهای یخ­بندان (2005-1951) مورد استفاده قرار گرفت. این ایستگاه­ها نماینده اقلیم­های مختلف بر اساس طبقه­بندی کوپن بودند. در ابتدا نرمال بودن هر یک از سری­های زمانی (تاریخ­های یخ­بندان، دوره­های بدون یخ­بندان و تعداد روزهای یخ­بندان)، به کمک آزمون کولموگروف-اسمیرنوف بررسی شد. معنی­دار بودنِ روند سری­های زمانی به کمک روش­های پارامتری و ناپارامتری مورد بررسی قرار گرفت. در مورد زاهدان (اقلیم استپی)، روند معنی­داری مشاهده نشد. اما تهران (نماینده دیگر اقلیم استپی)، روند مثبتِ معنی­دار در سری زمانی طول دوره­ی بدون یخ­بندان و تاریخ اولین یخ­بندان پاییزه و هم­چنین روند منفیِ معنی­دار در سری زمانی آخرین یخ­بندان بهاره و تعداد روزهای یخ¬بندان نشان داد. در مورد نمایندگان اقلیم معتدل مرطوب، تبریز تنها روند معنی­دار منفی در سری زمانی تعداد روزهای یخ­بندان نشان داد. بررسی ایستگاه­های مشهد و کرمانشاه به طور مشابه نشانگر روند مثبتِ معنی­دار در سری زمانی طول دوره­ی بدون یخ­بندان و تاریخ اولین یخ­بندان پاییزه و روند معنی­دار منفی در تعداد روزهای یخ­بندان بود. شیراز نیز، همانند تهران، در تمامی سری­های زمانی ناشی از عامل­های مورد مطالعه روند معنی­دار داشت. به طور کلی، جز در مورد تبریز و زاهدان، طول دوره­ای که گیاه به دور از ریسک مواجه با یخ­بندان می­تواند به رشد و توسعه به­پردازند، به­طور معنی­­­دار افزایش یافته است. هم­چنین جز زاهدان، تعداد روزهای یخ­بندان در سایر ایستگاه­ها به­طور معنی­دار کاهش یافته است.

کلیدواژه‌ها