همبستگی بیـن صفـات و تجزیـه ضـرایب مسـیر بـرای عمـلکرد دانـه 8 رقم کـلزا (Brassica napus L.)

به­منظور بررسی همبستگی بین صفات مهم زراعی و تجزیه آن به روابط علت و معلولی در گیاه کلزا، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار روی 8 رقم کلزای پائیزه در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران اجرا شد. در تجزیه آماری این طرح 18 صفت مهم مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام برای کلیه صفات به­غیر از وزن ساقه، طول خورجین، سطح برگ در مرحله بسته­شدن کانوپی، ارتفاع اولین شاخه فرعی از سطح زمین و تعداد روز تا شروع رشد ساقه از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری وجود داشت. بین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، عملکرد روغن، وزن ساقه، شاخص برداشت، درصد روغن و تعداد خورجین در بوته همبستگی مثبت و معنی­داری وجود داشت، اما عملکرد دانه با تعداد روز تا شروع رشد ساقه، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و تعداد روز تا پایان گلدهی همبستگی منفی و معنی­داری داشت. بر اساس رگرسیون گام به گام، عملکرد دانه به­عنوان متغیر وابسته و عملکرد بیولوژیک، وزن ساقه، تعداد خورجین در بوته، سطح برگ در مرحله بسته­شدن کانوپی، ارتفاع بوته و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی به­عنوان متغیرهای مستقل وارد مدل گردیدند. ضریب تبیین مدل (1=R²) بود. عملکرد بیولوژیک و تعداد خورجین در بوته به­ترتیب اثرات مستقیم قابل توجهی روی افزایش عملکرد دانه داشتند. اثر مستقیم منفی وزن ساقه و ارتفاع بوته روی عملکرد دانه توسط اثرات غیرمستقیم مثبت از طریق عملکرد بیولوژیک و تعداد خورجین در بوته خنثی گردید و باعث افزایش همبستگی این صفات با عملکرد دانه شد. برعکس، اثر مستقیم مثبت تعداد روز تا 50 درصد گلدهی بر روی عملکرد دانه توسط اثرات غیرمستقیم منفی از طریق عملکرد بیولوژیک خنثی شده و سبب کاهش همبستگی این صفت با عملکرد دانه شد. بنابراین مهم­ترین صفات به­عنوان شاخص انتخاب جهت بهبود عملکرد دانه به­ترتیب شامل عملکرد بیولوژیک و تعداد خورجین در بوته بودند.