تعیین ضرایب همبستگی فنوتیپی و تجزیه علیت برخی از صفات لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) در شرایط غیر تنش و تنش خشکی

خشک­سالی یکی از عوامل مهم محدودکننده تولید در جهان است و کاربرد روش­های به­نژادی یک راه­کار اساسی در تولید ارقام متحمل و سازگار به تنش خشکی می­باشد. به­منظور محاسبه ضرایب همبستگی و تجزیه علیت برخی صفات مرتبط با عملکرد 15 لاین لوبیا چیتی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی کرج در سال 1383 کشت شدند. در شرایط بدون تنش هر هفت روز و در شرایط تنش کم آبی هر 10 روز یک­بار عمل آبیاری صورت گرفت. در این پژوهش برخی صفات مانند خصوصیات فیزیولوژیکی (روز تا گلدهی، دوره پرشدن و رسیدگی دانه)، مرفولوژی دانه (طول، عرض و قطر دانه) و کمیت دانه (تعداد دانه و غلاف در بوته، وزن صددانه و غلاف) ارزیابی شد. در مدل رگرسیون گام به گام با دو صفت، مناسب­ترین مدل هر دو محیط ارائه شد و ضریب همبستگی فنوتیپی صفات مرتبط با مدل و تجزیه علیت محاسبه شد. در مدل رگرسیونی وزن غلاف در هر دو محیط اولین صفت تعیین کننده با بیش­ترین ضریب تبیین (919/0 R²=) بود به­طوری­که بیش از 90 درصد روی عملکرد موثر بوده و سهم دومین صفت در دو شرایط غیر تنش و تنش خشکی کم­تر از 10 درصد بود. نتایج حاصل از همبستگی ساده فنوتیپی نشان داد وزن غلاف در هر دو شرایط آبیاری بیش­ترین همبستگی را با عملکرد دانه در سطح یک درصد دارد ( 95/0r=) و نتیجه این تجزیه موید مدل رگرسیونی است. نتایج تجزیه علیت روی عملکرد در شرایط بدون تنش نشان داد که بیش­ترین مقدار اثر مستقیم به­ترتیب از طریق صفات وزن غلاف در بوته (035/1) و تاریخ 50 درصد گلدهی (201/0-) می­باشد. نتایج حاصل از تجزیه علیت در شرایط تنش خشکی نشان داد که بیش­ترین اثر مستقیم از طریق وزن غلاف (902/0) و تعداد دانه در غلاف (159/0) اعمال گردیده است. نتایج نشان داد که جهت برنامه­های اصلاحی با هدف افزایش عملکرد در ارقام لوبیا چیتی، بهتر است گزینش بر اساس صفت وزن غلاف انجام گردد. هم­چنین نتیجه گیری شد که درصد پروتئین در ژنوتیپ­های لوبیا چیتی تحت تنش آبی، تغییر چشم­گیری ندارد.